Het in gebruiknemen van je gietijzeren skillet/Dutch oven

Je hebt, na misschien wel een uitgebreide zoektocht, een mooie en kostbare skillet/Dutch oven aangeschaft, maar wat nu? Een kwalitatief goede skillet/Dutch oven is geproduceerd uit gietijzer zonder verf- of andere chemische lagen (zoals bv teflon of een ander soort coating). Deze gietijzeren pannen worden voorzien van een laagje plantaardige olie of beschermwax om ze na productie tijdens transport en opslag tegen roestvorming te beschermen. Voor je eten in deze pannen gaat bereiden dien je dit beschermlaagje te verwijderen. Er zijn echter fabrikanten (bv Petromax) waarbij de gietijzeren producten direkt klaar voor gebruik zijn. Dit dient dan wel door de fabrikant te worden aangegeven op de verpakking of in de  gebruiksaanwijzing. Hierbij dien je wel te beseffen dat deze laag allereerst bedoelt is om het gietijzer tijdens transport en opslag te beschermen. Het is slechts een minimale laag. Twijfel je of wil je gewoonweg met een schone gietijzeren pan beginnen, dan kan je deze beschermlaag verwijderen. Hiervoor dien je de pan te verwarmen totdat de olie of wax met een katoenen doekje kan worden afgenomen (of papieren keuken al heeft dit niet onze voorkeur). Hiervoor hoeft de pan niet heel erg heet te zijn, je wilt alleen dat de beschermlaag makkelijker afneembaar wordt.  Vervolgens kan de pan worden ingebrand. Dit kan je bv in een normale oven in de keuken op een temperatuur van 175ºC tot 200ºC doen, maar je kunt ook een kookplaat, fornuis of barbecue gebruiken. Gebruik je een oven plaats dan de pan ongeveer een halfuur in de oven. Door de hitte openen de poriën van het gietijzer zich. Wrijf de Dutch oven nu in met een speciaal onderhoudsproduct voor gietijzer in (bv Petromax onderhouds wax of Crisco conditioner). Heb je deze niet in huis dan  kan je ook een beetje plantaardige olie (bv zonnebloem-, arachide- of lijnzaadolie) gebruiken. Het hoeft slechts een heel dun laagje te zijn, er morgen geen druppels zichtbaar zijn. Dus neem het overtollige weer af. Door de olie zullen de poriën worden afgesloten. Plaats de gietijzeren pan vervolgens ondersteboven voor minimaal een half uur of langer terug in de oven totdat deze begint te walmen (dit zou moeten gebeuren bij een temperatuur van > 175ºC). Laat de skillet/Dutch oven daarna rustig afkoelen. Let op: niet onder de kraan met koud stromend water! Wanneer je dit proces drie maal herhaalt dan zal de gietijzeren pan een glanzende diepe zwarte beschermlaag vormen (de zogenaamde Patinalaag). Deze laag vormt een natuurlijke anti-aanbak laag en biedt tevens bescherming tegen roestvorming van het gietijzer.
 

Het schoonmaken en onderhouden van je gietijzeren skillet/Dutch oven

Het is belangrijk om je skillet/Dutch oven na gebruik schoon te maken. Maak hiervan een vaste gewoonte zodat het een routine voor je wordt. Het schoonmaken van je gietijzeren pan dient direct na gebruik te worden gedaan. Laat deze dus niet een poos met etensresten staan. Let op: Spoel een hete gietijzeren pan na gebruik de Dutch oven niet af met koud water.

1. Verwijder de etensresten en gebruik een plastic spatel of een (plamuur)mesje om schoon te schrapen. Is de pan hevig aangebrand dan kun je ook een staalborstel gebruiken. Heb je die niet bij de hand dan is een goed alternatief om zout op het vuile oppervlak van je gietijzeren pan te strooien terwijl je de pan verwarmt. Vervolgens schraap je met een spatel of een borstel de etensresten los. Zout absorbeert ook eventuele geur- en smaakresten zodat je pan weer neutraal wordt.  Spoel de pan daarna af met lauwwarm water. Gebruik van een heel klein beetje gewoon afwasmiddel is toegestaan. Spoel het gietijzer daarna wel goed met voldoende water schoon na. Gebruik echter NOOIT een afwas- of andere schoonmaakmiddel waaraan agressieve chemische bestanddelen zijn toegevoegd (bij twijfel NIET gebruiken!). Omdat gietijzer poreus is kunnen zeepresten achterblijven. Dit kan een vieze bijsmaak geven. Een andere doodzonde is het reinigen van je gietijzeren skillet/Dutch oven in een afwasmachine. Dit zorgt automatisch voor roestvorming op het oppervlakte (de pan is nog wel te herstellen door het bovenstaande opnieuw uit te voeren). 

2. Nu laat je de pan goed drogen (eventueel door deze lichtjes te verwarmen).

3. Smeer het gietijzer nu met het onderhoudsproduct of plantaardige in. Gerbruik nu een schoon deel van dezelfde doek om het overtollige onderhoudsproduct of olie af te nemen. De bedoeling is dat de poriën met het onderhoudsproduct of olie gevuld zijn. Bij gietijzeren pannen dient niet alleen het oppervlakte waarop je bakt te worden behandeld, maar ook de buiten- en onderkant dient op dezelfde wijze van een beschermlaag te worden voorzien. Plaats de pan nu op zijn kop en laat ‘m helemaal afkoelen.

4. Je kunt je gietijzeren skillet/Dutch oven nu veilig opbergen. Is deze voorzien van een deksel gebruik dan een stukje hout of karton om deze op een kier te leggen. Wordt de pan een langere tijd opgeborgen dan kan je een aantal oude kranten in de pan doen. Deze onttrekken het vocht aan de pan.

Bij regelmatig en juist onderhoud gaat je nieuwe gietijzeren skillet/Dutch oven een levenlang mee!

Tips

• Gebruik als onderhoudsmiddel Crisco welke volledig is samengesteld uit natuurlijke voedselvriendelijke ingrediënten en is geur- en smaakloos.
• Maak je gietijzeren pan schoon met een kunststof schraper of RVS schoonmaak matje in standaard of extra grote maat.
• Kies je voor gietijzeren producten van Petromax of Valhal dan zijn deze direct klaar voor gebruik en hoeven niet te worden ingebrand. Na gebruik wel behandelen zoals hierboven beschreven.